ذکر این نکته ضروری است که کلیه برنامه ­ها و موارد که قبلا اشاره شده و در ادامه نیز اشاره خواهد شد، تأثیرات بالقوه و بالفعلی در محدوده حاشیه شهر مشهد خواهد داشت؛ لیکن منظور از ذکر این ردی خاص از برنامه­ ها، اهتمام خاص و البته توجه ویژه به مقوله حاشیه شهر مشهد می­باشد.

در این راستا مطابق فرمایشات و تأکیدات حضرت آیت الله خامنه‌ای مدظله العالی، توجه ویژه به محرومان در جامعه از وظایف اصلی مسئولان در نظام جمهوری اسلامی است. شورای شهر نیز بعنوان متولی مدیریت شهری باید برنامه‌هایی برای محرومیت‌زدایی از محلات حاشیه شهر داشته باشد. در این راستا طرح‌هایی مدنظر این حقیر است به تخصیر و به شرح زیر بیان می‌گردد.

• پیاده ­سازی طرح شناخت محلات و توازن طبقاتی

برای رفع محرومیت در محلات ابتدا به جهت شناخت ریشه‌ای مشکلات مناطق حاشیه‌ای شهر طرحی به نام طرح شناخت محلات و توازن طبقاتی که در بخش اول این متن به آن اشاره شد، به مرحله اجرا گذاشته خواهدشد. مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر مشهد توانایی راه‌اندازی این طرح را داراست که در این‌صورت طرح مذکور مستقیماً زیر نظر شورا کنترل خواهدشد. در این طرح بافت جمعیتی و امکانات موجود محلات حاشیه شهر مشهد شناسایی شده و با دیگر محلات قیاس می‌گردد؛ ابعاد مختلف محرومیت این محلات از جنبه‌های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و حتی مدیریتی شناسایی می‌شود. همچنین ظرفیت‌های بالقوه این محلات برای پیشرفت در تمامی جنبه‌های مذکور مورد بررسی قرار گرفته و تعیین می‌گردد. در اجرای این طرح می‌توان از توانایی اهالی محلی نیز بهره گرفته شود که دراین صورت مسائل بهتر و دقیق‌تر کارشناسی خواهدشد. همانطور که قبلاً نیز گفته‌شد کمیته‌های چهارگانه نظارتی شورای کنونی توجه ویژه به محلات محروم نداشته و وظایفی کلی برعهده دارند. همچنین در این طرح جامع کمیت ه­ای برای پیگیری و به سرانجام رساندن نتایج آن درنظر گرفته خواهدشد. درنهایت خروجی این طرح مصوباتی خواهد بود که در کمیسیون‌های مربوطه مصوب شده و به شهرداری ویا حتی دیگر ارگان­ها ابلاغ خواهدشد تا در جهت رفع این محرومیت‌ها برآیند.

• پیگیری اصلاح، تصویب و ابلاغ نهایی طرح تفضیلی مشهد:

یکی از جدی­ترین مشکلات و مسائل حاشیه شهر مشهد، بلاتکلیفی زمین­ ها و اراضی رها شده در حاشیه شهر است. همچنین ساخت و ساز غیرمجاز که منبعث از مباحث قانونی و تعامل بین دستگاهی می­باشد. در این خصوص مهمترین چالش‌های ادوار گذشته شورا، تصویب و ابلاغ نهایی طرح تفضیلی مشهد است که اخیراً به سرانجام رسیده و درحال پیگیری است. یکی از مهمترین وظایف شورای ششم شهر مشهد پیگیری اجرای طرح تفضیلی و درصورت نیاز اصلاح آن خواهدبود تا به موجب آن از شکل‌گیری تصمیمات سلیقه‌ای و غیرکارشناسی جلوگیری شود. ازطرفی با تصویب این طرح تکلیف کاربری زمین‌های حریم شهر مشخص شده است و هر از چندگاهی شاهد آن نخواهیم بود که شهروندان از روی ناچاری اقدام به ساخت خانه در حاشیه شهر کنند و شهرداری بعد از چند روز آن را تخریب کند. این موضوع علاوه‌ بر ایجاد نارضایتی در شهروندان، باعث افزایش بار کاری شهرداری و درگیری با شهروندان خواهدشد.

• پویایی اقتصادی و توسعه اشتغال در محدوده حاشیه شهر مشهد

یکی دیگر از مشکلات مناطق حاشیه شهر بعنوان مناطق کم‌ بهره و محروم، نبود اقتصادی پویا و سالم است. افزایش مدت‌زمان اقامت زائرین مرقد شریف امام هشتم (ع) در شهر مشهد مؤلفه‌‌ای مهم در مدیریت شهری این کلان‌شهر مذهبی است. با تصویب و ابلاغ طرح تفضیلی وبا تعیین‌تکلیف کاربری اراضی حاشیه شهر مشهد، می‌توان امیدوار به تحقق این مؤلفه مهم بود؛ چراکه قیمت زمین برای ساخت اقامتگاه ارزان قیمت در این اراضی به مراتب نسبت به دیگر مناطق شهر، پایین‌تر است و از طرفی فاصله مکانی محلات حاشیه شرقی مشهد تا حرم‌مطهر، بسیار کمتر از دیگر مناطق شهر است. همین دو عامل کافی است که این محلات بعنوان پتانسیلی برای پیشرفت شناخته شوند؛ البته همه اینها درگرو کارشناسی دقیق موضوع است. با تشویق و مشارکت در ساخت اقامتگاه ارزان قیمت در حاشیه شهر امکان اسکان ارزان برای زائرین مضجع شریف امام رضا (ع) ایجاد شده و موجبات اقامت طولانی‌تر آنها در مشهد فراهم خواهدشد. با این اقدام علاوه‌بر ایجاد درآمد پایدار برای اقشار بی‌بضاعت جامعه، افزایش رضایت‌مندی شهروندان و تحقق فرمایشات مقام معظم رهبری در توجه به محرومین، می‌توان به نوعی حریم شهر را مشخص کرد تا از ساخت‌و‌سازهای غیرمجاز نیز جلوگیری شود و به مرور معضل حاشیه نشینی که از مهم‌ترین مشکلات شهر مشهد است، خود بخود حل و فصل خواهدشد. همچنین با اجرای موارد فوق، می‌توان از پتانسیل اقتصادی حضور زائرین در جهت افزایش رفاه شهروندان و توسعه زیرساخت‌های شهر مشهد بهره جست.

• توزیع و تخصیص عادلانه بودجه عمرانی شهر مشهد متناسب با جمعیت ساکنین مناطق

یکی دیگر از راهکارهای رفع محرومیت از محلات حاشیه شهر، تخصیص بودجه مناطق مطابق با جمعیت آنها است. با توجه به جمعیت بالای مناطق حاشیه شهر، اگر بودجه شهرداری مطابق با آن توزیع گردد، نوعی عدالت اجتماعی برقرار خواهد شد و هزینه‌کرد شهرداری در این محلات افزایش قابل‌ ملاحظه‌ای خواهدداشت که این خود گامی بلند در جهت رفع محرومیت از مناطق حاشیه شهر خواهدبود.

• رسيدگي به مشکلات فرهنگي حاشیه شهر

یکی از اصلی ­ترین مسائل و مشکلاتی که در حاشیه شهر مطرح می­باشد و متأسفانه کمتر به آن توجه می­شود، مباحث فرهنگی و اجتماعی است. همانطور که قبلاً اشاره شد با اجرای طرح مدیریت فرهنگی با محوریت مسجد محله و با تأکید بر محلات حاشیه شهر در این طرح می­توان بخش زیادی از این معضلات را برطرف نمود.

• رفع معضلات بهداشتی و زیست ­محیطی

یکی از بغرنج ­ترین مشکلات فعلی حاشه شهر مشهد، عدم وجود زیرساخت ­های بهداشتی مناسب و مشکلات متعدد زیست محیطی است که بعضاً زندگی را برای ساکنین این مناطق با مشکل مواجه کرده است. پیگیری رفع این موارد و بهینه­ سازی آن از مهمترین دستورکارهای شورای آتی می­باشد. عدم اجرای طرح اگو و جمع­ آوری پساب منازل، ساماندهی خروجی پساب ­های شهری، وجود مکان­ ها و اراضی رهاشده که محل تخلیه نخاله ­های ساختمان شده است، عدم اجرای کانال­های سرپوشیده در محیط زندگی مردم، بوی نامطبوع فالاب خانگی و صنعتی و مواردی از این دست شرایط را برای رفاه عمومی دشوار نموده است. یکی از اقدامات خاص و مهم که جنبه درآمدزایی برای شهرداری نیز دارد، اجرای تصفیه ­خانه­ های لوکال در مبادی انتهایی شهر و خروجی کانال­های جمع­ آوری پساب شهری می­باشد. با جذب سرمایه­ گذار برای اجرای این تصفیه ­خانه ­ها علاوه بر رفع معضل بوی نامطبوع موجود، می­توان از خروجی آن برای آبیاری فضای سبز شهری نیز بهره برد.

• رفع معضلات امنیتی و اجتماعی

یکی دیگر از مشکلات حاشیه شهر مشهد، آسیب­ های اجتماعی، حضور گشترده زمینه­ های جرم و البته کمبود امنیت در برخی مناطق ست. در این راستا مدیریت شهری علاوه بر تعامل با دستگاه­ های امنیتی و انتظامی در این خصوص، با گسترش فضاهای تفریحی و البته گسیل جمعیت به مکان­های جرم ­خیز، زمینه شکل­ گیری جرم و جنایت را کاهش خواهد داد. همچنین برنامه ­ای فرهنگی و افزایش نشاط اجتماعی که قبلاً اشاره شد، نیز راهکاری پایدار برای رفع این معضلات می­باشد.

• اجرای طرح چهارگام با مردم حاشیه

یکی دیگر از مشکلات مهم و اساسی در پهنه حاشیه شهر مشهد، معضل بی­کاری و فقر گسترده است. طبق اصول اقتصادی سه عامل “زمین، نیروی کار و سرمایه” از عناصر اصلی اقتصاد پویا می ­باشد. پر واضح است که دو عامل زمین و نیروی­ کار در حاشیه شهر بیش از دیگر نقاط شهر در دسترس می­باشد، پس با هدایت صحیح و کارشناسی سرمایه می­توان شاهد رشد و شکوفایی اقتصادی در حاشیه شهر بود. در این راستا طرحی به نام چهارگام با مردم حاشیه در شورای ششم شهر مشهد پیشنهاد شده و به امید خدا اجرایی خواهد شد. گام اول شناسایی مشکلات و نیازهای حاشیه شهر، گام دوم شناسایی راه­ حل­های اجرایی برای رفع نیازها، گام سوم انتخاب راه­ حل بهینه و گام چهارم اجرای راه­ حل منتخب در قالب پروژه­ای عمرانی خواهد بود. بدین ­صورت ­که هرچهارگام توسط ساکنین حاشیه انجام خواهد شد، بطوریکه در محلات حاشیه شهر سمنهای مردم نهاد با عضویت متخصصین و اهالی حاشیه و با حمایت شورای شهر شکل گرفته و امورات چهاگانه فوق به این سمن­ها واگذار خواهد شد.